Turkenburg Time Machine: Jazzreizen terug in de tijd naar toen het gebeurde.
TTT online altijd en gratis te beluisteren op: www.concertzender.nl
1: De jaren twintig: de New Orleans Stijl, 14 januari 2023
De eerste jazz klinkt in 1917 in New York. We zijn erbij in Restaurant Reisenweber. Het is thuis leuk dansen op die 78 toerenplaten vol met dierengeluiden. De jazz begint pas echt als Louis Armstrong gaat improviseren, op trompet maar ook als vocalist. De geluidstechnicus weet niet wat hij ervan moet denken als Louis Armstrong met zijn Hot Five de studio komt binnenlopen. Jelly Roll Morton, de ‘uitvinder’ van de jazz, breidt het New Orleans orkest uit en slaat de brug naar de bigband.
2: De jaren dertig: de Swing, 28 januari 2023
Begin jaren dertig krijgt ook de trombonesectie een zelfstandige rol krijgt. De sound van de bigband is voltooid. De ‘stomping’ ritmesectie met daarboven nog drie secties: de saxofoon-, de trombone- en de trompetsectie. En voor de climax speel je als solist daar bovenuit, weet klarinettist Benny Goodman maar al te goed. Maar het kan ook anders, bedenkt pianist, arrangeur en bandleider Duke Ellington. Behalve in elke sectie dezelfde rif, kun je ook de instrumenten uit de verschillende secties met elkaar laten mengen. De bigband als schilderspalet. Heb je ook nog eens sterke solisten in je orkest, dan kun je alle kanten uit.
3. De jaren veertig: Bebop, 11 februari 2023
Een nieuwe generatie jazzmusici ontwikkelt een nieuwe stijl: de Bebop. In jazzclubs en kleine theaters is het een genot om te zien hoe de musici elkaar proberen af te troeven. Iedere spelers reageert direct op de anderen doen. De drummer geeft te pas en te onpas accenten, zo lijkt het. De pianist speelt geen strakke ‘stride’ meer maar druk akkoorden in daar waar het ritmisch uitkomt. De bassist houdt het allemaal nog een beetje bij elkaar. De muzikale lijnen van Charlie ‘Bird’ Parker en andere blazers lijken alle kanten op te gaan, maar zijn strak georganiseerd. Muzikaal vuurwerk!
4. De jaren vijftig, eerste deel: Cool Jazz, 25 februari 2023
De drukte van de Bebop maakt plaats voor het gesofistikeerde van de Cool Jazz. Klank om de klank. De ritmesectie doet in geluidsvolume een stapje terug om ruimte te maken in het klankveld voor de melodiesectie. Jazz is een ‘Heer’ geworden. De verbeterde opnametechnieken helpen een handje mee. Het publiek luistert geconcentreerd en eerbiedig. Emotieloos? Zeker niet! Intensiteit als nooit tevoren, maar wel met een zekere distantie.
5. De jaren vijftig, tweede deel: Hard Bop, 11 maart 2023
De tenorsaxofoon wordt het kenmerkende instrument van de Hard Bop. Ook is de ritmesectie weer helemaal terug en legt een lekker ‘groove’ neer. Dat kan een gewone ‘straight ahead groove’ zijn of een ‘latin groove’ en zelfs een ‘shuffle’. Op de ‘grooves’ is het goed soleren en experimenteren. Naast tonale stukken zien ook modale stukken het licht. Met verwijd-tonale stukken wordt de brug naar de Free Jazz geslagen.
6. De jaren zestig: Free Jazz, 25 maart 2023
Als je niet beter weet, lijkt het net alsof in Free Jazz iedereen maar wat doet. Schijn bedriegt: ook de Free Jazz is aan strenge regels gebonden, misschien wel dan ooit. Kenmerkend voor Free Jazz is de a-tonaliteit: het ontbreken van een tooncentrum. Toch komt dat relatief weinig voor. Vaker is er wel een tooncentrum waaromheen van alles gebeurt: verwijd tonale muziek. Ook modale muziek komt in de Free Jazz voor, net zoals in eerdere stijlen ook al gebeurde. Wat moet je met al die verworven vrijheid? Inkaderen in muzikale en buitenmuzikale kaders. Meerdere oplossingen worden gevonden.
7. De jaren zeventig: Rock Jazz, 8 april 2023
De elektrische gitaar was er al. Nu dan ook zijn er de elektrische piano, de elektrische bas en de manshoge uitgebreide drumstellen omgeven door een woud aan microfoons. Ook de blazers hebben microfoons die hun geluid ‘elektrificeert’. Een nieuwe generatie publiek in grote zalen, kleurrijke kleding op het podium, rock- en funkgrooves in de ritmesectie en strakke improvisaties in de melodiesectie. Rock Jazz maakt een vliegende start in het begin van de jaren zeventig en kent vele hoogtepunten. Als het decennium is afgelopen, verwatert Rock-Jazz tot commerciële en gelikte Fusion.
./.